AtRes Relatoriu Trimestral 9 (Out-Jan 2012)

May 3, 2012

AtRes Relatoriu Trimestral 9 (Out-Jan 2012)

 

SumA?riu Ezekutivu

RelatA?rio ai???Analizasaun PotensiA?l Konflituai??? ida neai??i??e aprezenta analizasaun rezultadu monitorizasaun husi CICR no Belun-nia Sistema Atensaun no Responde ba Konflitus (AtReS) entre fulan Outubru 2011 ai??i?? Janeiru 2012. RAi??latorio ida neai??i??e mak dala sia neai??i??ebAi?? publika ona husi tempu neai??i??ebAi?? monitorizasaun hahA? iha Fevereiru 2009. Trimestre IX haree dadus husi sub-distritu 42. Parte primeiru husi relatA?rio aprezenta rezultadu nasional (pajina 7), neai??i??ebAi?? haree tendensia tuir nA?meru no tipu de insidentes violentu. RAi??latorio kontinua atu deskreve mudansa iha situasaun (pajina 21) tuir indikator sosial, ekonomiku, politiku no esternal 62 neai??i??ebAi?? bele afeita potensial ba konflitu iha komunidade. Rekomendasaun (pajina 29) neai??i??ebAi?? hakerek ba autor prevensaun konflitu spesifiku, oferese matadalan ba stakeholder sira konaba fatin (sub-distritu) iha neai??i??ebAi?? mak rekomendasaun ba politika ka programa mak relevante liu. Aspetu foun ba RAi??latorio ida neai??i??e mak katak rekomendasaun mos hakerek iha testu laran tuir asuntu neai??i??ebAi?? mosu. AtReS espera katak neai??i??e sei ajuda stakeholder sira atu identifika rekomendasaun neai??i??ebAi?? mak relevante ba sira. Ikus mai, hafoin revista internal atu hadia analizasaun dadus estatAi??stiku, AtReS sei lansa fali ai???Indise PotensiA?l Konflituai??i?? (IPK) durante Trimestre X (Fevereiru ai??i?? Maiu 2012).

Total nA?meru insidentes iha Trimestre IX (263) hatuun uituan husi 267 neai??i??ebAi?? akontese entre JuAi??hu ai??i?? Setembru 2011. Maske iha Dili nA?meru insidentes hatuun husi 61 ai??i?? 37, nA?meru iha distritu seluk aumenta, hanesan Lautem (1 toai??i??o 12), Covalima (4 toai??i??o 16). Subdistritu Bazartete (LiquiAi??a) hetan nA?meru neai??i??ebAi?? aas liu subdistritu seluk ba dala segundu tuir malu. Durante Outubru 2011- Janeiru 2012 iha insidentes 7 neai??i??ebAi?? halo matAi?? ema. Pozitivu liu, durante fulan haat neai??i??e, official PNTL resposta ba insidentes konflitu dala 10% liu trimeseter uluk. Tendensia neai??i??ebAi?? AtReS haree desde 2009 toai??i??o agora, katak nA?meru insidentes sai durante panem fin de anu, kontinua durante periodu ida neai??i??e. Husi nA?mero neai??i??ebAi?? aas (80) iha fulan Novembru tun toai??i??o 53 iha Janeiru. Maioria konflitu kontinua hanesan asuntu privadu no insidente 124 akontese iha fatin privadu no membrus familia, toos nain no vizinhu inisia maioria insidentes. Husi numero boot ba kazu konflitu neai??i??ebAi?? seidauk hetan rezolusaun, barak mak liga ba disputa rai.

Analizasaun husi dadus konaba mudansa situasaun hatudu katak subdistritu Maliana Vila (Bobonaro) no Bazartete mak vulneravel liu ba konflitu liga ba faktor sosial, politika no asuntus liga ba rekursus naturais no meiu ambiente. Iha rai tomak, nA?meru konflitu liga ba rekursus naturais tun, maibe aktividades partidu politika aumenta divisaun entre komunidade antes tempu kampanha ofisial ba periodu eleisuan 2012. Mudansa interesante seluk inklui prexu barlake aumenta iha 30 husi 42 subdistritus, nomos nA?mero joven neai??i??ebAi?? buka servisu aumenta mos.

Rekomendasaun xave neai??i??ebAi?? mosu mak atu fo korajem ba autor prevensaun konflitu, inklui governu RDTL liu husi PNTL, nomos sosiedade sivil nasional atu tau matan ba fatin neai??i??ebAi?? risku ba konflitu makaas liu inklui subdistritu Maliana (Bobonaro) no Bazartete (LiquiAi??a). Rekomendasaun mos sujere katak organizasaun neai??i??ebAi?? focus ba peskiza buka infomasaun klean liu tan konaba ligasaun entre projeitu infrastrutura no empregu ba ema local. Belun no CICR nakloke ba oportunidade atu looke diskusaun no fo apoiu ba stakeholder peacebuilding nian konaba oin sa bele implementa rekomendasoens neai??i??ebAi?? fo sai iha relatorio ida neai??i??e.