RELATÓRIU ELEISAUN ANTISIPADA PARLAMENTÁR 2018

October 19, 2018

Sumariu Ezekutivu

Objetivu relatóriu ne’e mak hatudu dadus insidente violénsia eleitorál husi eleisaun Antesipada Parlamentár 2018, dadus ne’ebé sistema AtReS deteta liuhosi monitorizasaun hahú husi “antes, durante no depois eleisaun”. Resultados husi monitorizasaun ne’e halo kompilasaun, analiza no hakerek relatóriu no identifika rekomendasaun profunda hodi halo submisaun ba governu relevante hanesan Comisaun Nasionál Eleisaun (CNE) no Secretariado Técnico de Administração Eleitorál (STAE), Ministériu Administrasaun Estatal (MAE) ba Parlamentu Nasionál, , Provedoria Direitu Humanus e Justisa hodi hadi’ak ba eleisaun sira iha futuru mai.

Konkluzaun Prinsipál Sira

Bazeia ba rezultadu análize Belun nia monitorizasaun  krime eleitorál ne’ebé akontese hamutuk (106) iha períodu eleisaun antesipada parlamentar 2018 maibé maioria ladún sériu,  iha insidente balun hanesan estraga uma no propriedade seluk no asalta entre ema hatudu nafatin eziste.  Rezultadu análize ba potensialidade konflitu husi eleisaun Antesipada Parlamentár 2018, korresponde duni relatóriu husi rezultadu observasaun OIPAS ne’ebé lansa ona iha publika katak ‘laiha insidente ne’ebé seriu iha eleisaun antesipada, eleisaun la’o ho susesu tanba povu ho entuziazmu hakat ba iha sentru votasaun hodi ezerse nia direitu no kontribui ba estabilidade’

Nota Komparativu Sira

Insidente violénsia ne’ebé akontese iha eleisaun Parlamentár 30 Juñu 2007 mosu insidente hamutuk (162) kompara insidente ne’ebé akontese durante períodu eleisaun parlamentár dia 20 Jullu 2012 insidente violénsia hamutuk (46), “krime eleitorál iha (11) no prosesu irregularidade hamutuk (19)” ho totál hamutuk (76). Eleisaun Parlamentár iha 2017 iha tinan ida liubá hatudu insidente hamutuk (52).

Kompara ho eleisaun antesipada Parlamentár iha 2018 agora hatudu aumenta númeru tensaun konflitu sae no hamutuk (142). Dadus ne’e identifikadu husi sistema observasaun prosesu eleisaun antesipada komesa hahú konsolidasaun, kampaña, votasaun no kontajen ba rezultadu  eleisaun, maske nune’e la rezultadu insidente ne’ebé bele dehan grave liu refere liu ba ema mate. Husi númeru (142) refere ba asaun insidente violénsia detekta insidente hamutuk (36) no insidente krime eleitorál no irregularidade hamutuk (106), klasifika ba insidente (86) refere ba prosesu irregularidade, krime eleitotorál iha insidente (9) no insidente seluseluk hamutuk (11).

Husi totál insidente tensaun nivel tolu tuituir malu aas mak (39) refere liubá ba uza labarik menoridade ba kampaña polítiku partidu, Kampaña la tuir data no orariu ne’ebé CNE determina hamutuk insidente (22),  iha insidente hamutuk (28) refere ba lideransa partidu no seluk halo akuzasaun ba ema seluk maibé la’ós ko’alia kona-ba sira programa partidu. Atu le’e relatoriu kompletu bele klik iha ne’e.